9. kwietnia jest dniem wszystkich fanów języka fińskiego, a ja do nich się zaliczam chociaż jeszcze 7 lat temu w życiu bym nie powiedziała, że się tego języka nauczę, że mi sie spodoba i tak bardzo wypełni moje życie. Choć początki nauki były trudne, to z perspektywy czasu mogę teraz przyznać, że fajnie jest poznawać tak odmienny język niż te, na których się wcześniej skupiałam. Moje życie kręciło się wokół angielskiego, jak na anglistkę przystało, ale uczyłam się także i francuskiego i włoskiego i hiszpańskiego a i nawet troszeczkę rosyjskiego.

Dziś język fiński określam jako język logiczny i magiczny. Dlaczego? No ano dlatego,  że w fińskim gramatyka naprawdę układa się logicznie, te wszystkie odmiany i przypadki z biegiem nauki zaczynają się układać w całość. A magia tego języka to dla mnie znikające litery. Ot tak poprostu! W jednym słowie masz na przykład literkę “k” a w jego odmianie już jej nie ma. Na przykład słowo “mäki” czyli górka. Ale jak chcę powiedzieć np “na wysokiej górce” to już jest “korekalla mäellä“- no i K już nie ma. Takich przykładów jest całe mnóstwo i nie dotyczą one wyłącznie literki K. Niektóre też się zmieniają na inne. Na przykład czasownik kaivata czyli tęsknić. Ale ja tęsknię to minä kaipaan. Literka V zmieniła się na P. To się fachowo nazywa wymiana spółgłosek, a po fińsku KPT-vaihetlu. Czyż to nie magiczne? Proszę bardzo więcej przykładów:

• käsi (ręka) – kädessä (w ręce)
• maata (leżeć) – minä makaan sohvalla (leżę na sofie)
• ilta (wieczór) – illalla (wieczorem)
• ranta (brzeg wody / plaża) – rannalla (na brzegu / plaży)
• lukea (czytać) – minä luen (czytam)

A ile słów jest w ogóle w języku fińskim?

Słownik dialektów fińskich zawiera 350 000 słów, z kolei podstawowy słownik języka fińskiego zawiera około stu tysięcy słów, ale są to tylko kluczowe słowa, a więc na pewno nie wszystkie. Dodatkowo, w języku fińskim jest mnóstwo słów złożonych i “cieszą” one na przykład swoj długością.

Najdłuższe słowo w języku fińskim?

Takie długie słowa to żadna zagadka. Są one po prostu zlepką różnych słów. Tylko taka trudność jak takie coś wymówić… Na przykład:

• lentokonesuihkuturbiinimoottoriapumekaanikkoaliupseerioppilas –inżynier specjalizujący się w silnikach odrzutowych samolotów (oczywiście któż by takie słowo chciał używać?)
• wg podstawowego słownika języka fińskiego najdłuższe  słowo to 30-literowe pyyhkäisyelektronimikroskooppi (skanujący mikroskop elektronowy)

Najstarsze słowa w języku fińskim?

Najstarsze słowa w języku fińskim pochodzą z języka uralskiego. Niektóre  słowa nadal używane są w języku fińskim  jak na przykład:

• anoppi – teściowa, isä- ojciec, miniä – synowa, setä wujek
• jänne – ścięgno, pää- głowa, silmä – oko, sydän – serce
• kala – ryba, koira – pies, varis –  wrona)
• koivu – brzoza, kuusi – świerk, puu – drzewo
• także czasowniki: elää – żyć, kuolla – umierać, mennä – iść, niellä – przełykać

Ale wracając do Pana Mikaela Agricoli, który żył w latach 1510 – 1557.

Otóż gościu ten uznawany jest za ojca języka fińskiego, który stworzył podwaliny współczesnego języka. Wiele ze słów, które wymyślił są nadal w użyciu w języku fińskim, jak na przykłąd: hallitus (rząd), isänmaa (ojczyzna), omatunto (sumienie) ja raatihuone (ratusz). Agricola przetłumaczył także Stary i Nowy Testament na język fiński a także napisał książkę Abckiria (Abecadło), która uznawana jest za pierwszą fińską literaturę. To jemu właśnie zawdzięcza się te wszystkie fantastyczne przypadki w języku fińskim.

Tak wyglądał język fiński w Abecadle Agricoli:

Abckiria

Oppe nyt wanha / ia noori /
joilla ombi Sydhen toori .
Jumalan keskyt / ia mielen /
iotca taidhat Somen kielen .
Laki / se Sielun hirmutta /
mutt Cristus sen tas lodhutta .
Lue sijs hyue Lapsi teste /
Alcu oppi ilman este .
Nijte muista Elemes aina /
nin Jesus sinun Armons laina

Na  koniec jeszcze pozostawię w tym wpisie te fińskie słówka, które ja lubię, lub które po prostu bardzo często wplatamy w nasze polskie rozmowy w domu. Z różnych przyczyn, ale głównie ze względu na ich funkcjonalność:

• matka – to podróż po fińsku. Czyż nie pięknie?
• pois – z, poza. Często to używamy kiedy trzeba coś z siebie ściągnąć, kogoś skądś wyrzucić itp
• palaveri – super często gości w naszym domu ze względu na moją pracę
• kippis – na zdrowie! No baa, to słowo zna i pamięta też mój brat w Polsce

Możesz też sam się sprawdzić czy znasz dawne fińskie słowa. Test oczywiście dla osób znających co nieco język fiński, albo chociaż troszkę. Można się coś ciekawego dowiedzieć: Miehulainen, rieska, äänenkauna – testaa, tunnistatko Agricolan keksimät sanat!

Polecam też ciekawy rodzaj słownika na YLE Areena gdzie różni ludzie tłumaczą znaczenia różnych słów. Świetna sprawa i moje dzisiejsze odkrycie! SANAKIRJA

Źródła:

Calling all fans of the Finnish language – artykuł na stronie Finland.fi

Michael Agricola – artykuł na stronie Kansallisbiografia.fi

Mikael Agricolan päivä 9.4. – artykuł na stronie YLE